Gleby

Gleby

Gleba i jej składniki

Gleba cienka zewnętrzna warstwa skorupy ziemskiej, złożona ze związków mineralnych (45%),
resztek organicznych(5%),  organizmów żywych, wody(25%) i powietrza(25%), zdolna do produkcji świata roślinnego.
Złożona jest z części próchnicznej i skały macierzystej.
Produktem wyjściowym do powstania gleby jest zwietrzelina.
O jakości gleby decyduje ilość zawartej w niej próchnicy. Im grubsza warstwa próchnicy tym gleba bardziej żyzna.
Żyzność gleby - naturalna zdolność gleby do zaspokojenia potrzeb roślin.
Urodzajność gleby - cecha określająca wartość produkcyjne gleby. Miarą urodzajności jest plon.

Czynniki glebotwórcze

• skała macierzysta;
• klimat;
• woda;
• rzeźba terenu;
• biosfera - organizmy żywe - rośliny i zwierzęta;
• czas; 1 cm gleby tworzy się 300 - 500 lat;
• działalność człowieka.

Powstawanie gleb - proces glebotwórczy

 

Zadanie 
Uporządkuj poniższe etapy procesu glebotwórczego.
A. powstanie próchnicy, która później ulega przemianie w związki mineralne;
B. porastanie pokruszonego materiału skalnego przez drobne rośliny (mchy)
C. powstanie zwietrzeliny
D. rozkładają się szczątki obumarłych roślin, zwierzat
E. proces wietrzenia podłoża skalnego

 

Rodzaje gleb

Gleby strefowe

          
          Gleby bielicowe - powstają w środowisku kwaśnym,
          głównie na piaskach; występują w podłożu lasów iglastych,
          na ogół nie są urodzajne.








Gleby brunatne - tworzą się przeważnie na glinach,
w wilgotnym klimacie strefy umiarkowanej,
występują w podłożu lasów liściastych i mieszanych;
zaliczają się do gleb urodzajnych.





Gleby płowe -powstają na lessach i glinach w strefie umiarkowanej lasów mieszanych i  borów iglastych, cechują się wymyciem do niższego poziomu minerałów ilastych, co odróżnia je od gleb brunatnych, są mniej urodzajne.

Gleby czarnoziemy - bardzo żyzne gleby wytworzone na podłożu lessowym;
są charakterystyczne dla obszarów suchych - trawiastych stepów.






Gleby astrefowe

Gleby inicjalne - charakteryzują się niskim stopniem przeobrażenia skały macierzystej, występują w trudnych warunkach naturalnych - obszary wysokogórskie; praktycznie nie nadają się pod uprawę.

Rędziny - powstają na podłożu skał węglanowych (wapiennych); często bywają urodzajne.

Gleby bagienne - tworzą się w wilgotnych zagłębieniach terenu; są na ogół żyzne, niekiedy bywają zbytnio zawilgocone;  czarne ziemie - gleby bagienne znacznie osuszone.

\
Mady - powstają w dolinach rzecznych oraz w okolicach ujść rzek; złożone są z drobnych cząstek materiału, nanoszonego przez rzekę, zawierają dużo próchnicy, dość urodzajne.

Występowanie gleb w Polsce

Bielicowe (wytworzone na piaskach) - obszar pojezierzy, Kotlina Sandomierska; zachodnia część Niziny Wielkopolskiej
Czarnoziemy (wytworzone na lessach) - wschodnia część Wyżyny Lubelskiej; Wyżyna Sandomierska; południowo-wschodnia część Kotliny Sandomierskiej - okolice Jarosławia, Płaskowyż Głubczycki (opolskie)
Brunatne - Nizina Śląska; Nizina Wielkopolska, Nizina Mazowiecka, Nizina Warmińska,Brama Krakowska, Przedgórze Sudeckie
Czarne ziemie - Kujawy, Nizina Wielkopolska, Nizina Szczecińska, Nizina Śląska
Mady - Żuławy Wiślane, 
Bagienne - Nizina Podlaska, Polesie Lubelskie
Rędziny - Wyżyna Lubelska, Niecka Nidziańska, Wyżyna Krakowsko - Częstochowska, 
Górskie - Karpaty, Sudety, Góry Świętokrzyskie
Gleby antropogeniczne - Wyżyna Śląska, 

Struktura gleb w Polsce

 

  Degradacja gleb

• niewłaściwe zabiegi agrotechniczne;
• wypalanie traw; 
• nadmierna wycinka lasów;
• niewłaściwa melioracja;
• zanieczyszczenia atmosferyczne w opadach;
• działalność człowieka