Karpaty

Karpaty

Karpaty – góry w środkowej Europie, ciągnące się wygiętym ku północnemu wschodowi łukiem, o długości 1300 km i szerokości od 100 do 350 km. Osiągają wysokość 2655 m n.p.m.(Gerlach).  Od Alp oddziela je dolina Dunaju, od Sudetów – Brama Morawska, południową granicę stanowi rzeka Dunaj. Występują na terytorium: Austrii, Cech, Polski, Słowacji, Węgier, Ukrainy i Rumunii.

Ten rozległy łańcuch górski dzieli się na: Karpaty Zachodnie; Karpaty Wschodnie i Karpaty Południowe.

Karpaty Zachodnie dzielimy na:

Karpaty Zewnętrzne (fliszowe): Beskidy ; Pogórze Karpackie

Karpaty Wewnętrzne: Tatry, Obniżenie Orawsko – Podhalańskie; Pieniny

Karpaty Południowe (Wulkaniczne)

Do Polski należą Beskidy Zachodnie z Babią Górą, Pogórze Karpackie; Podhale, część Tatr oraz fragment Karpat Wschodnich – Bieszczady z Tarnicą.

Flisz – gruba warstwa naprzemianległych osadów morskich, głównie piaskowców, wapieni i łupków oraz zlepieńców i margli, przetransportowanych przez wody i wiatry z nowo powstałych gór i osadzonych na dnie morza w okresie kresy i paleogenu.

Ważniejsze cechy regionów w polskich Karpatach.

Pogórze Karpackie zbudowane z fliszu; krajobraz urozmaicony wzniesieniami w kształcie garbów o zaokrąglonych szczytach, wzniesienia rozdzielają doliny rzek; region rolniczy, gęsto zaludniony.

Beskidy – góry średnie; zbudowane z fliszu o zaokrąglonych szczytach porośniętych lasami; poprzecinane dolinami rzecznymi; obszar rolniczy i gęsto zaludniony.

Bieszczady – góry o stromych stokach, poprzedzielanych szerokimi obniżeniami; krajobraz urozmaicają bezleśne wierzchołki, porośnięte wysokimi trawami; płaskie, bezleśne wierzchołki nazywane są połoninami; obszar turystyczny.

Podhale – rozległa kotlina, zbudowana z łupków i piaskowców, z rozległymi torfowiskami i stożkami napływowymi.

Pieniny – wzniesienia zbudowane z wapieni jurajskich i kredowych, rozcięte dolinami rzek, region turystyczny.

Tatry – rzeźba wysokogórska – wysokie wzniesienia, strome turnie, wąskie, urwiste granie; formy polodowcowe – doliny U-ksztaltne, cyrki lodowcowe wypełnione wodami jezior; formy krasowe – jaskinie, ostańce skalne, żłobki krasowe; Tatry Wschodnie zbudowane z granitów; Tatry Zachodnie – wapienie, dolomity

Klimat i roślinność

 

 

 

Gleby

Gleby

Gleba i jej składniki

Gleba cienka zewnętrzna warstwa skorupy ziemskiej, złożona ze związków mineralnych (45%),
resztek organicznych(5%),  organizmów żywych, wody(25%) i powietrza(25%), zdolna do produkcji świata roślinnego.
Złożona jest z części próchnicznej i skały macierzystej.
Produktem wyjściowym do powstania gleby jest zwietrzelina.
O jakości gleby decyduje ilość zawartej w niej próchnicy. Im grubsza warstwa próchnicy tym gleba bardziej żyzna.
Żyzność gleby - naturalna zdolność gleby do zaspokojenia potrzeb roślin.
Urodzajność gleby - cecha określająca wartość produkcyjne gleby. Miarą urodzajności jest plon.

Czynniki glebotwórcze

• skała macierzysta;
• klimat;
• woda;
• rzeźba terenu;
• biosfera - organizmy żywe - rośliny i zwierzęta;
• czas; 1 cm gleby tworzy się 300 - 500 lat;
• działalność człowieka.

Powstawanie gleb - proces glebotwórczy

 

Zadanie 
Uporządkuj poniższe etapy procesu glebotwórczego.
A. powstanie próchnicy, która później ulega przemianie w związki mineralne;
B. porastanie pokruszonego materiału skalnego przez drobne rośliny (mchy)
C. powstanie zwietrzeliny
D. rozkładają się szczątki obumarłych roślin, zwierzat
E. proces wietrzenia podłoża skalnego

 

Rodzaje gleb

Gleby strefowe

          
          Gleby bielicowe - powstają w środowisku kwaśnym,
          głównie na piaskach; występują w podłożu lasów iglastych,
          na ogół nie są urodzajne.








Gleby brunatne - tworzą się przeważnie na glinach,
w wilgotnym klimacie strefy umiarkowanej,
występują w podłożu lasów liściastych i mieszanych;
zaliczają się do gleb urodzajnych.





Gleby płowe -powstają na lessach i glinach w strefie umiarkowanej lasów mieszanych i  borów iglastych, cechują się wymyciem do niższego poziomu minerałów ilastych, co odróżnia je od gleb brunatnych, są mniej urodzajne.

Gleby czarnoziemy - bardzo żyzne gleby wytworzone na podłożu lessowym;
są charakterystyczne dla obszarów suchych - trawiastych stepów.






Gleby astrefowe

Gleby inicjalne - charakteryzują się niskim stopniem przeobrażenia skały macierzystej, występują w trudnych warunkach naturalnych - obszary wysokogórskie; praktycznie nie nadają się pod uprawę.

Rędziny - powstają na podłożu skał węglanowych (wapiennych); często bywają urodzajne.

Gleby bagienne - tworzą się w wilgotnych zagłębieniach terenu; są na ogół żyzne, niekiedy bywają zbytnio zawilgocone;  czarne ziemie - gleby bagienne znacznie osuszone.

\
Mady - powstają w dolinach rzecznych oraz w okolicach ujść rzek; złożone są z drobnych cząstek materiału, nanoszonego przez rzekę, zawierają dużo próchnicy, dość urodzajne.

Występowanie gleb w Polsce

Bielicowe (wytworzone na piaskach) - obszar pojezierzy, Kotlina Sandomierska; zachodnia część Niziny Wielkopolskiej
Czarnoziemy (wytworzone na lessach) - wschodnia część Wyżyny Lubelskiej; Wyżyna Sandomierska; południowo-wschodnia część Kotliny Sandomierskiej - okolice Jarosławia, Płaskowyż Głubczycki (opolskie)
Brunatne - Nizina Śląska; Nizina Wielkopolska, Nizina Mazowiecka, Nizina Warmińska,Brama Krakowska, Przedgórze Sudeckie
Czarne ziemie - Kujawy, Nizina Wielkopolska, Nizina Szczecińska, Nizina Śląska
Mady - Żuławy Wiślane, 
Bagienne - Nizina Podlaska, Polesie Lubelskie
Rędziny - Wyżyna Lubelska, Niecka Nidziańska, Wyżyna Krakowsko - Częstochowska, 
Górskie - Karpaty, Sudety, Góry Świętokrzyskie
Gleby antropogeniczne - Wyżyna Śląska, 

Struktura gleb w Polsce

 

  Degradacja gleb

• niewłaściwe zabiegi agrotechniczne;
• wypalanie traw; 
• nadmierna wycinka lasów;
• niewłaściwa melioracja;
• zanieczyszczenia atmosferyczne w opadach;
• działalność człowieka

Sudety

Sudety

Nazwa "Sudety" pochodzi z II wieku n.e, wywodzi się z celtyckiego. Pierwotne znaczenie tego słowa to: "las dzików" lub "las dzikich świń". Po raz pierwszy około 150 roku n.e użył go grecki geograf i astronom Klaudiusz Ptolemeusz - autor Wstępu do geografii, umieszczając na mapie Germanii Wielkiej i Sarmacji, która była częścią mapy Europy.

Położenie

Sudety pasmo górskie w środkowej Europie, położone na terytorium Polski, Czech i częściowo Niemiec. Ciągną się łukiem o długości 280 km i szerokości około 70 km na południowym zachodzie Polski, wzdłuż granicy polsko - czeskiej, od Gór Łużyckich na zachodzie po Bramę Morawską na wschodzie. Składają się z szeregu pasm górskich, rozdzielonych dolinami śródgórskimi i kotlinami.

Podział Sudetów

Sudety Zachodnie - najwyższy szczyt Śnieżka 1602 m n.p.m. w Karkonoszach.
Sudety Środkowe - najwyższy szczyt Wielka Desztna - 1115 m n.p.m. w Górach Orlickich, a po stronie polskiej Orlica - 1084 m n.p.m.
Sudety Wschodnie - najwyższy szczyt Pradziad 1492 m n.p.m. (Jesioniki), a po stronie polskiej Śnieżnik 1425 m n.p.m. w Masywie Śnieżnika.
Przedgórze Sudeckie - najwyższe wyniesienie  Ślęża 718 m n.p.m.

Pasma górskie i kotliny sudeckie po polskie stronie.

Sudety Zachodnie: Góry Izerskie; Góry Kaczawskie; Kotlina Jeleniogórska; Karkonosze; Rudawy Janowickie;
Sudety Środkowe: Góry Wałbrzyskie; Góry Kamienne; Góry Sowie; Góry Bardzkie; Obniżenie Nowej Rudy; Góry Stołowe; Góry Orlickie; Góry Bystrzyckie; Kotlina Kłodzka
Sudety Wschodnie: Góry Złote; Masyw Śnieżnika; Góry Opawskie
Przedgórze Sudeckie: Wzgórza Strzegomskie, Równina Świdnicka; Masyw Ślęży; Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie; Obniżenie Otmuchowskie; Przedgórze Paczkowskie
Pogórze Zachodniosudeckie: Obniżenie Żytawsko - Zgorzeleckie; Pogórze Izerskie; Pogórze Kaczawskie; Pogórze Wałbrzyskie.

Karkonosze





  Park Narodowy Gór Stołowych

Atrakcje turystyczne Sudetów

http://www.sudety.agrowczasy.com/atrakcje.htm

http://www.sudety24.info/Atrakcje,turystyczne,2.html

http://www.vipturystyka.pl/atrakcje-turystyczne/sudety.html 

 http://maliturysci.pl/pages-204-sudety.html