Rzeźbiarze powierzchni Ziemi

Działalność lodowców i lądolodów

Lodowiec górski - tworzy się w górach, powyżej granicy wiecznego śniegu ( linii wiecznego śniegu), jest to nagromadzenie dużej masy lodu na powierzchni terenu, poruszającej się ustawicznie, choć powoli, w jednym kierunku, w dół.

Granica wiecznego (wieloletniego) śniegu - linia powyżej której więcej śniegu przybywa ni topnieje. Przebieg granicy wiecznego śniegu na kuli ziemskiej jest zróżnicowany. Na równiku przebiega na wysokości około 5000 m n.p.m., a nad zwrotnikami na wysokości około 6000 m. W miarę oddalania się od zwrotników granica obniża się, za kołami podbiegunowymi osiąga poziom morza. 

 

 Lodowiec kontynentalny (lądolód) - rozległa pokrywa lodowa, poruszająca się szerokim frontem we wszystkich kierunkach od największego wzniesienia jej powierzchni.

 

 Działalność  lodowców górskich i kontynentalnych

Erozja lodowcowa polega na:

• zdzieraniu skał przez nasuwający się lód
• wyrywaniu okruchów skalnych z podłoża )
• wygładzaniu podłoża

Akumulacja lodowcowa polega na osadzaniu materiału niesionego przez lodowiec lub transportowanego przez wody lodowcowe.

Działalność lodowców górskich

• formy związane z niszczącą (erozyjną) działalnością lodowców górskich:
  
  
  • doliny U-kształtne - powstają na skutek przeformowania przez lodowiec V- kształtnych dolin. Doliny lodowcowe zalane przez wody tworzą fiordy.
  • cyrki (kary, kotły) polodowcowe czyli zagłębienia powstałe w polu firnowym, które najczęściej po ustąpieniu lodu tworzą jeziora górskie
  • wiszące doliny to doliny, których dno położone jest powyżej dna doliny głównej
• formy związane z akumulacyjną działalnością lodowców górskich:
  
  
  • moreny (denna, boczna, środkowa i czołowa)

Działalność lądolodów (lodowców kontynentalnych)

• formy akumulacji bezpośredniej
  
  
  • moreny: denna, czołowa
  • głazy narzutowe - eratyki
• formy akumulacji pośredniej ( wodno-lodowcowej): są wynikiem procesu topnienia mas lodowych.
  
  
  • ozy - to długie, wąskie i kręte pagórki utworzone z osadów piaszczysto-żwirowych.
  • kemy - regularne w kształcie pagórki o stromych stokach utworzone najczęściej w obniżeniach lub szczelinach między bryłami topniejącego lodu
  • sandry - rozległe piaszczysto-żwirowe stożki napływowe wód napływających na przedpole lodowca
• Formy erozji wodno - lodowcowej :
  
  
  • rynny polodowcowe to długie i wąskie zagłębienia o stromych zboczach i niewyrównanym dnie powstające na przedpolu lodowca z czasem wypełniane wodą
  • pradoliny to formy dolinne utworzone na przedpolu lądolodu i równoległe do jego czoła l odpływały nimi nie tylko wody podlodowcowe, ale też wody z powierzchni wolnych od lodu.
• Formy erozyjno - akumulacyjne
  
  
  • drumliny - podłużne garby morenowe, zbudowane z gliny zwałowej

 Działalność wiatru

Wiatr jest czynnikiem rzeźbotwórczym na obszarach pozbawionych roślinności (pustynie, półpustynie).
Rodzaje działalności wiatru:
- działalność niszcząca:

•    deflacja - wywiewanie drobnego materiału zwietrzałego
•   korazja  ( erozja eoliczna) - szlifowanie powierzchni skał przez piasek niesiony przez wiatr.

- działalność transportowa
- działalność akumulacyjna: osadzanie transportowanego materiału w miejscach, gdzie prędkość wiatru maleje lub znajdują się przeszkody terenowe.

Formy działalności wiatru:

Zagłębie deflacyjne

Grzyb skalny

 

brama skalna

bruk deflacyjny

ostaniec deflacyjny

barchan

wydma paraboliczna

zmarszczki wiatrowe - ripplemarki

 

pokrywy lessowe

Działalność morza

Erozja morska (abrazja morska)  - niszcząca działalność, polegająca na podcinaniu wysokiego brzegu morskiego.

Powstawanie klifu

Klif - Orłowo

Działalność akumulacyjna - przenoszenie materiału skalnego przez fale i osadzanie go tam, gdzie siła fal lub prądów morskich słabnie.

plaża morska

Mierzeja Helska